Kamis, 10 Juli 2014

Cerkak (Cerita Cekak) 3

Cerkak (Cerita Cekak)

Tresnaku Ginawa Mati


Dening: Mentari Prastya N

Kriiiiiiiiiiiiiing......kriiiiiiiiiiiiiing.....
Mak gregap, aku langsung tangi krungu suara jam wekerku. Tak tonton tibakna wis jam setengah pitu esuk, aku kaget ra ketulungan. Wis jam semono aku durung ngapa-ngapa kamangka kuwi dina sepisanku mlebu sekolah anyar ning Semarang. Gage-gage aku sikatan, raup, ora adus. Ya kaya ngene iki aku, nek kepepet ya ora adus.
“Git, sarapan dhisik, aja kesusu.”
“Mboten buk, gita pun telat. Asalamualaikum.”
“Waalaikumsalam. Ati-ati, Nduk.”
Ya kaya ngono kuwi ibuku, wong  sing paling sabar ngadepi aku, kamangka aku mbelinge ra umum tenan.
. . .
            Jam setengah 8 aku lagi tekan sekolahan amarga mau dalane macet banget lan angkote mlakune rindhik-rindhik. Gerbange sekolahan wis ditutup.
“Pak, nyuwun tulung bukakake gerbange, Pak.”
“Lha kok jam semene lagi tekan ta, Mbak?”kandhane Pak satpam
“Dalane macet, Pak. Tulung Pak, niki dina sepisanku ning sekolah iki.”
“Owalah, bocah anyaran kok wis telatan ta, Mbak.”
Pak Satpam mau bukak gerbang karo jengkel. Aku mung mesam-mesem tok. Aku langsung mlayu ning ruang guru lan aku banjur dijak guru mau mlebu kelasku.
“Sugeng enjing murid-murid.”
“Sugeng enjing, Bu.” kabeh murid mangsuli bareng-bareng.
“Dina iki kelase dewe ana murid anyaran. Ayo Gita ndang kenalan karo kanca-kanca anyarmu.”
Kelas dadi rada rame, kabeh pada kethok lagi pada ngomongke aku. Untung aku wis biasa karo kahanan kaya ngene iki. Ora biasa piye coba, aku setahun wis pindah sekolah ping telu amarga bapakku polisi, dadi nek bapakku pindah tugas aku sekeluarga ya melu pindah, nganti sekolah ya melu pindah.
“Meneng dhisik cah, kancamu meh kenalan.” kandhane Bu guru marang kanca-kanca.
“Kanca-kanca, kenalke jenengku Gita Pradana. Aku pindhahan saka SMA Pertiwi 1 Jogja, nuwun.” kandhaku cekak, dakpikir wis cukup ngomong kuwi mau.”
“Nek pengen kenalan karo Gita mengko maneh ya pas ngaso. Git, kowe lingguh bangku kae , jejere Maya.”
“Nggih, Bu.”
Banjur aku mlaku menyang lungguhanku lan mirengake Bu guru.
. . .
Bel mulih sekolah wis muni, aku banjur mlayu metu saka kelas amarga aku wedi nek ketinggalan angkot. Pas mlayu metu, aku tabrakan mbi bocah lanang nganti aku tiba. Sing marai aku mangkel, bocah lanang mau ora nulungi aku nanging malah mlayu nusul kanca-kancane sing lagi nongkrong ning warung ngarep sekolahan. Aku anyel tenan karo bocah kuwi. Pas ameh tak oyak, eh malah angkotku teka, yawis rasido tak oyak amarga aku kudu mlebu ning angkot.
. . .
            Rani, kanca saklingguhanku samsaya suwe wis rada seneng karo aku. Dheweke wis gelem omongan lan gojekan karo aku. Beda banget karo pas sepisan kae, dheweke ketok ora seneng karo aku, menawa gara-gara aku mbiyen kemproh lan kaya cah mbeling.
            Tiba wektune ngaso, kaya biasane aku lan Rani ning kantin. Aku lan Rani pesen bakso lan es teh amarga luwe baget. Awake dhewe lingguh ning ngisor uwit pelem nggon ngarep kantin. Pas mlaku meh lingguh, aku tabrakan meneh karo mas-mas sing nabrak aku pas ning ngarep sekolah kae, pas aku ameh numpak angkot. Sakiki aku nesu tenan, tak unek-unekke ra ukuran. Dheweke malah mesam-mesem, ora nesu senajan wis tak uneni ning ngrepe uwong akeh.
“Sampun nesune, Mbak?”cah lanang mau ngomong karo mesam-mesem.
“Mboh.”
“Ya aku mudeng aku salah, aku jaluk ngapura ya Mbak, aku wis nabrak kowe ping pindho iki.”
“Ya.”
“Jenengku Pras. Kowe sapa, Mbak?”
“Ra perlu ngerti.”wangsulanku judes.
Tak teruske mlakuku. Batinku aku seneng banget, aku wis bisa ngunek-ngunekke cah lanang kuwi mau, aku mung ra pingin dheweke sakkarepe dhewe meneh.
            Rani ngomong yen aku kendhel banget wis wani ngunekke Pras, padahal cah wadon-wadon ning sekolah ning kene iki yen ditabrak Pras malah seneng, amarga cah wadon-wadon kuwi mau padha rebutan Pras. Pras kan bagus, dhuwur, ketua OSIS sisan. Krungu critone Rani kuwi mau aku malah samsaya mangkel banget. Moso ketua OSIS kelakuane ra mutu.
            Padha kaya biasane, aku nunggu angkot ning ngarep sekolahan. Nanging wis sakjam, angkote ra teko-teko. Pas kuwi Pras mandhek ning ngarepku pas.
“Ayo bareng aku wae.”
“Ora, nuwun.”wangsulanku judes.
“Ayo ta. Iki angkote ora bakalan liwat kene, amarga dina iki sopir-sopir angkutan padha demo ning Simpang Lima.”
“Yaa..yaa...wis.”
Aku kepeksa gonceng Pras, amarga nek ora gonceng aku ra bakal bisa mulih. Ning dalan Pras ngejaki gojek lan omongan, nanging aku jik anyel mulane yen Pras ngejak omongan tak jawab seperlune wae.
“Nuwun ya.”kandhaku karo Pras
“Ya, ra dikon mampir ki?”
“Ora.”wangsulanku isih judes
            Pas aku lagi nonton TV, hapeku muni tibakne ana sms. Nanging nomere ora tak kenal. Pas tak bukak isine: “Git, ki aku Pras J”. Tibakne Pras sing sms, nanging kok wonge isa ngerti nomerku lan jenengku sisan. Smse ora tak bales, aku males banget. Ora let suwe Pras nelpun aku. Kaping pisan ora tak angkat, terus Pras nelpun meneh.
“Assalamualaikum.” Pras miwiti omongan.
“Waalaikumsalam.”
“Git, kok smsku ra dibales ta?”
“Mau lagi repot o.”
“Git, mbok uwis aja judes-judes karo aku. Aku kan wis jaluk ngapura ta.”
“Iya, lha terus aku kudu piye?”
“Ya guyu sik no.”
“hahahaha.”
Ra krasa nganti wengi anggonku telpuna karo Pras. Aku wis ora anyel meneh karo Pras. Tibakna dheweke apikan banget.
. . .
Esuke aku dipethuk Pras ning omah. Aku kaget kok ngerti-ngerti dheweke jemput aku pas mangkat sekolah. Ora mung pas mangkat sekolah, nanging pas mulih barang aku diterne tekan omah. Ora mung kuwi, aku saben dina smsan karo Pras lan ora jarang aku dolan bareng karo Pras. Dak akoni, suwe-suwe aku seneng karo Pras. Nganti sawijining dina, aku dolan karo Pras ning Tugu Muda.
“Git, aku meh ngomong serius karo kowe.”
“Ngomong apa? Kok kayane seius nemen.”
“Asline aku wis seneng karo kowe saka awal awake dhewe ketemu. Saka pas aku nabrak kowe ning ngarep sekolah kae. Asline pas kae aku meh nulungi kowe, nanging aku isin banget.”kandhane Pras rada gugup.
“Ah, masa? Jujur, aku saiki ya wis wiwit ana rasa seneng karo kowe senajan mbiyen aku anyel karo kowe.”
“Aku tresna karo kowe, Git. Kowe gelem ra dadi yangku?”
“I...iyo.”wangsulanku karo rada gugup.
. . .
            Wiwit wingi wengi aku resmi dadi yange Pras. Aku seneng banget saiki. Pras samsaya tambah apik karo aku lan keluargaku. Keluargaku wis kenal Pras, semono uga keluargane Pras wis kenal karo aku. Saben dina aku mangkat lan mulih sekolah karo Pras. Lunga ning endi-endi karo Pras.
. . .
Wis rong dina iki Pras ora jemput aku lan ora mlebu sekolah. Aku bingung banget, aku diamanati Pras ora oleh ning omahe sakiki. Aku mung manut wae karo kandhane Pras. Nganti seminggu kok ora ana kabar saka Pras, dheweke ya ora mlebu sekolah, kancane ya padha ora ngerti Pras ning endi. Daktekati lunga ning omahe Pras senajan aku wis diwelingi Pras ora oleh ning omahe dheweke, nanging aku tetep nekat.
Omahe Pras katon sepi nemen. Aku mijet bel omahe Pras, banjur ibune Pras bukakke lawang.
“Eh, Gita, kok suwe nemen ora rene?”kandhane ibune kaya rada kaget nalika aku rono.
“Nggih buk, kula mboten diparingke sowan wonten mriki dening Pras. Hla sakniki Pras wonten pundi, Buk?”
“Oh ngono ta, Nduk? Kosek ya ibuk tak salin dishik.”
Aku rada bingung karo ibune Pras, wong aku jaluk ketemu Pras kok malah ibune malah mlebu kamar meh ganti klambi. Ora let suwe ibune Pras metu saka kamar.
“Ayo, Nduk.”
“badhe ten pundi, Buk?”
“Wis ayo melu ibu wae, ngko ibu kandani. Kae ibu ya wis pesen taksi.”
Aku mung manut wae lan melu ibune Pras.
. . .
            Tibakna aku digawa ibune Pras menyang kuburan. Ning kono aku samsaya bingung maneh. Eneng apa kok ibune Pras ngejak aku ning kuburan. Aku mung melu mlaku wae. Nganti tekan ning ngarep makam, ibune Pras mandhek. Makam kuwi isih katon anyar, lemahe durung garing nemen.
“Git, iki Pras.”ibune ngomong karo rada mbrambang.
“hah?”aku kaget
“Iya, iki Pras. Pras ora ana wis 2 dina iki. Pras duwe lara kanker otak, Git.”
Bar kuwi aku ra kelingan apa-apa maneh.
. . .
            Aku tangi, panggonan iki ora asing kanggo aku. Tibakna aku wis ning kamarku. Pikirku apa kuwi mau mung mimpi? Nanging ning cedhakku ana ibuku lan ibune Pras. Ibune Pras banjur cerita yen aku mau semaput pas ning kuburane Pras. Nyatane saiki Pras wis ora ana tenan.
            Aku wis mudheng saiki kenapa Pras ora ngolehne aku ning omahe wingi-wingi kae. Pras mung wegah nek aku sedhih. Pras wegah ngulati aku nangis.
. . .

Suwe-suwe aku wis bisa ngikhlaske Pras. Aku kudu terus maju. Uripku kudu terus mlaku. Pras, aku trisna karo kowe. 

Kebudayaan Surakarta 3

Sekatenan

Saat peringatan Maulid Nabi Muhammad, di daerah saya, tepatnya di alun-alun keraton surakarta diadakan “sekatenan”, sekaten biasanya dibuka seminggu sebelum Maulid Nabi. Yang khas saat sekatenan adalah banyak penjual kerajinan gerabah,penjual telor asin,penjual kinang ,dan penjual makanan khas Solo seperti nasi liwet dan cabuk rambak. Puncak dari acara sekaten adalah ditandai adanya gunungan, yaitu dibunyikannya 2 gamelan keraton(gamelan Kyai Guntur Sari dan gamelan Kyai guntur Madu) yang berada di halaman Masjid Agung Surakarata. Saat gamelan dibunyikan bayak masyarakat Solo yang menginang di depan gamelan, mereka masih yakin jika mereka mengunyah kinang saat gamelan dibunyikan akan membuat mereka awet muda.

Sun Gegurit

Kembang Turu

dening: Mentari Prastya

kelingan wewayanganmu
anggawe bingung atiku
lamlamen mring sliramu
katon ing wisiking netra
madya ratri wayahe jroning nendra ing tilam sari
ndelelek ijen tanpa rowang
kelingan pepujaning ati


Geguritanku

Ibu

dening: Mentari Prastya

lilaning Gusti ing astanira
tlapakaning suku cumondhok kasuwargan
agya bekti mring slirane
yen sira mujining kautaman lan kabagyan
      lamun sira nylekuthak
      tak ngabekti mring slirane
      entenana mangsa kalalane

      laknate Gusti wus angenteni

Sun Gegurit

Satriya Piningit

dening: Mentari Prastya

aku ngerti kuwi wewaler
aku pana yen gawe sengsara
nanging aku tanpa daya
ora bisa sambat karo sapa wae
            aku wong cilik sing kabanda
                  netra picek karna budhek
                  uwaling kalamangsa
                  ngenteni tekane ukum karma
wong pinter padha keblinger
sewu siji isih ana sing bener
pestine urip tan dingerteni

lamun kodrat tangeh diruwat

Kebudayaan Surakarta 2

Malem 1 Suro


Malam 1 suro di surakarata
1 Suro adalah awal tahun Muharam, tahun Islam yang telah ditranskulturisasi dengan tradisi ritual Jawa kuno. Malam 1 Suro sangat berarti bagi orang Jawa, orang Jawa yakin bahwa perubahan tahun Jawa bertepatan dengan tahun Hijriyah, menandakan babak baru dalam tata kehidupan kosmis.
Saat malam 1 suro, setiap anggota masyarakat, anggota komunitas tertentu, atau institusi di sekitar daerah saya menjalankan tirakat dengan berbagai cara. Ada yang melakukan ritual selamatan dengan menyembelih korban binatang, beberapa orang mengumpulkan sejumlah dana untuk selamatan bersama, ada yang melakukan tapa brata, laku menyepi, iktikaf di masjid, dll.
Sedangkan di Karaton Surakarta atau di Mangkunegaran melakukan kirab dan jamas pusaka. Kirab tersebut biasanya dilakukan pada tengah malam atau dini hari, kirab dimulai dari keraton Kasunanan lalu berkeliling kota Solo dan berakhir di keraton Kasunanan lagi. Biasanya pada saat itu seluruh pusaka keraton dikeluarkan untuk di kirab. Selain pusaka keraton, kebo kyai slamet pun ikut di kirab,karena kebo kyai slamet atau kebo bule ini masih dianggap sakral oleh masyarakat Solo, masyarakat Solo masih percaya bahwa kebo kyai slamet mempunyai sisi magis tersendiri, buktinya masih banyak masyarakat Solo yang berebut untuk mendapatkan kotoran dari kebo kyai slamet tersebut. Mereka percaya kotoran kebo bule itu dapat menyembuhkan berbagai macam penyakit.

Cerkak (Cerita Cekak) 2

Cerkak (Cerita Cekak)

Mendhung Lunga Papadhang Bakal Teka

Dening: Mentari Prastya N

Udan ket mau esuk ora terang-terang, malah saya deres wae. Kamangka iki wis jam 12 awan. Kudune jam semene iki srengenge wis ana ning dhuwur sirah, nanging langit malah katon saya peteng.
“Buk, dhahar rumiyin nggih?”
“Iya, Nduk. Ning sithik wae.”
“Mangga lenggah rumiyin, Buk. Niki kula dulang.”
Wis 5 dina iki ibu gerah. Piyambakipun nanging bisa turu ning kasur. Mangan wae ya kudu didulang, apa-apa kudu dicepakne. Ibu jane wis priksa ning dhokter, nanging ora suda-suda gerahe.
            Genep seminggu ibu gerah. Ibu mung turon, ora bisa ngapa-ngapa. Gerahe malah saya parah. Dhahare ya malah saya sithik, malah kadang ora gelem dhahar.
            Nganti ing sawijining dina, ibu muntah getih. Ibu langsung digawa menyang rumah sakit, ibu langsung dikon mondhok.
---
Wis seminggu ibu mondhok ning rumah sakit, nanging kondisine isig ajeg wae. Ragad rumah sakit ya saya akeh, kamangka pas kuwi gajiku durung mudhun, bapak ya padha wae. Aku lan bapak bingung arep bayar nganggo apa, nanging kuwi dakpikir keri wae, sing penting ibu ndang sugeng maneh.
---
            Dina iki kaya- kayane langit ambruk ning dhuwur sirahku. Lha piye, ibu gerah ora mari-mari, saiki bapak malah di PHK saka kantore amarga kantore bangkrut. Saiki gari aku sing diandhalke, aku sing nanggung kabeh ragad, saka ragad rumah sakit nganti ragad dinggo kaperluan omah.
            Gajiku sasi iki wis mudhun, tibakna gajiki dinggo nutup ragad rumah sakit wae ora cukup amarga saking akehe ragad rumah sakit. Wektu iku aku bingung banget, aku kudu golek duit kanggo bayar rumah sakit. Akhire, motorku dakdol kanggo bayar ragad rumah sakit. Dhuh Gusti, tulungana aku.
---
            Awan iki mau ibu dikuburke. Ibu wis 2 minggu ning rumah sakit, kayane iki dalane Gusti kanggo ibuku. Ibuku wis dikuburke, nanging nganti wengi iki luhku ora gelem mandhek. Aku ngrasa yen urip iki ora adil. Bapak diPHK, ekonomi keluargaku morat-marit, lan saiki ibu tilar donya.
“Ndhuk, sing sabar ya.” Kandhane bapak nguatne aku.
“Inggih, Pak.” Wangsulanku kanthi misek-misek.
“Kabeh wis ana dalane, Nduk.”
Aku ra mangsuli, aku mung meneng wae. Bapak banjur ninggal aku dewean ning kamar.
---
            Sesasi tak liwati karo bapak lan adhi-adhiku tanpa ibu, nanging aku wis kulina marang kahanan iki. Samsaya wektu iki aku wis oleh kerja tambahan. Ya lumayan lah, kerja tambahanku iki sithik-sithik bisa mbantu-mbantu tuku kaperluan kluargaku. Wiwit wektu iki, esuk nganti sore aku kerja ning kantor. Mulih saka kantor, aku aku kerja ning bimbel.
            Dina Minggu teka. Aku seneng yen Minggu teka, amarga ya mung dina iki aku bisa leren ning omah.
“Nduk, tukokna aku obat ning apotek kana. Kok sajake sirahku rada ngelu.”
“Nggih, Pak.”
Aku gage-gage langsung mangkat menyang apotek. Pancen wektu iki, bapak ringkih banget, sithik-sithik awake krasa ra kepenak terus.
            Apotek ora pati adoh saka omah, mila aku bisa cepet tekan. Aku gage-gage mlebu ning  njero apotek. Lagi arep mlebu, lha kok aku tabrakan mbi uwong.
“Nyuwun ngapunten, Mbak.” Kandhane wong kuwi mau.
“Nggih, mboten napa-napa.”wangsulanku cepet
“Lhoh, kowe Rahma, ta?”
“Nggih. Lha panjenengan sinten kok ngertos nama kula?” wangsulanku rada kaget.
“Walah, Ma. Apa aku beda banget ta kok kowe nganti lali karo aku? Aku iki Robi kanca SMPmu mbiyen.”
“Masyaallah. Kowe Robi?”
“Iya, Ma?”
“Saiki kowe wis dadi wong sukses, wis dadi dhokter malahan.”
“Halah, apa lho, Ma. Ngomomg-ngomong sapa sing lara, Ma?”
“Bapakku o, Rob.”
“Yowes, lanjut kapan-kapan wae. Kae pasienku wis padha nunggu.”
“Nggih, Pak dhokter.” Wangsulanku karo ngekek.
Robi ya melu ngekek. Robi lanjut mriksa pasien-pasiene. Aku langsung tuku obat.
---
            Wengi iki aku lagi nonton TV karo kluargaku. Ujug-ujug hapeku muni amarga ana sms. Nomere aku ra kenal, banjur tak buka sms mau, isine mangkene:“Rahma, lagi apa?”. Banjur sms mau tak bales: “Nyuwun sewu, niki sinten nggih?”. Ora let suwe bar tak bales, nomere mau telpon aku. Banjur tak angkat.
“Halo, assalamualaikum. Niki sinten nggih?” aku miwiti ngomong.
“Waalaikumsalam, iki aku Robi, Ma.”
“Owalah, kowe ta, Rob? Lha oleh nomerku saka sapa?”
“Saka Sari, Ma. Kanca  SMP dewe.”
“Iya, Iya. Ngomong-ngomong ana apa kok dengaren banget?”
“Ora ana apa-apa kok. Mung pengin nelpon kowe.”
Aku lan Robi telponan nganti wengi kae. Nganti-nganti lali wayah.
---
            Wiwit wengi kuwi, aku lan Robi malah saya cedhak. Saben dina Robi sms aku, lan saben wengi dheweke nelpon aku. Suwe-suwe aku karo Robi ya malah ana rasa. Kayane saiki deg-degan terus aku.
            Malem minggu iki, Robi ngejak dolan aku. Robi jemput aku ning omah. Aku krasa seneng banget bisa dolan karo Robi malem minggu iki. Wengi kuwi aku karo Robi lunga mangan ning lesehan pinggir dalan sing terkenal enake. Nanging atiku deg-degan terus ning jejere Robi.
“Ma, aku kepingin serius karo kowe.”
“Maksute apa, Rob?”
“Aku pingin kowe dadi calon ibu kanggo anak-anakku.”
Aku bingung ameh mangsuli apa. Aku seneng banget tapi aku isih kaget Robi ngomong kaya mengkana.
---
            Wiwit bengi kuwi, aku karo Robi resmi pacaran. Saben dina Robi saya apik karo aku lan keluargaku. Nganti sawijining dina, aku dijak Robi ketemu karo wong tuwane Robi. Aku wedi yen kluargane Robi ora bisa nampa aku, kamangka aku kan mung pegawai biasa, beda karo Robi sing dhokter.
            Tekan omahe Robi, aku saya wedi. Nanging Robi terus nenangke aku. Robi pancen calon bapak idaman kanggo sapa wae.
“Eh, mesti iki Rahma, ta?” ibune Robi nyalami aku karo ngambung pipiku.
“Nggih, Bu.”
“Bu, dijak mrene ta, Bu. Bapak ya pingin kenal karo calon mantune bapak.” Bapake Robi melu-melu ngomong.
“Iya, Pak. Kosek, ta.”
Aku mung mringis wae. Tibakna bapak ibune Robi apik banget lan ora katon mbedhak-mbedhake sapa wae. Aku seneng banget kenal karo wong tuwane Robi sing apik banget.
---
Tanggal 12-12-2012, aku lan Robi resmi dadi nganten. Aku seneng banget bisa duwe bojo sing sukses lan apik banget karo kluargaku. Mbiyen aku tau mikir yen urip iki ora adil. Tibakna Gusti pancen adil banget. Mbiyen aku lan kluargaku uripe susah, nanging saiki uripku lan kluargaku uwis kepenak.
Wis setahun aku nikah karo Robi, saiki aku diwenehi meneh kanugrahan saka Gusti. Kamangka wektu iki aku wis ngandhut 5 sasi, aku ra sabar nunggu anakku lair.
Pancen, Gusti Allah Maha Adil. Mendhung ilang, mesti pepadhang bakal teka.

   

Kebudayaan Surakarta


LARUNG AGUNG GETHEK JAKA TINGKIR

(Puncak Acara Syawalan di Solo)
1.                Keadaan masyarakat Solo dan Sejarah Larung Jaka Tarub
Di daerah Solo,khususnya di daerah Sukoharjo mempunyai ritual khusus dalam memperingati syawalan(sehari setelah idhul fitri tepatnya). Di daerah saya terdapat ritual “Larung Getek Jaka Tingkir”, larungan dimaksudkan untuk mengingatkan warga Solo kepada kisah Jaka Tingkir yang mengarungi sungai dari Pesanggrahan Langenharjo menuju makam Kiai Butuh di Sragen, untuk memikat anak perempuan Raja Demak. Dalam babad Tanah Jawi, Jaka Tingkir yang bergelar Sultan Hadiwijaya akhirnya berhasil memindahkan Demak ke Pajang setelah membunuh Arya Penangsang(penguasa Demak setelah Sultan Trenggono wafat pada abad ke-15).
Telah diketahui bahwa sebagian besar masyarakat Solo telah lama mengenal legenda Jaka Tingkir. Jaka Tingkir adalah seorang pemuda desa yang memiliki kesaktian dan budi pekerti luhur. Hidup yang dijalaninya, seketika berubah saat sang guru mendapat wangsit bahwa Jaka Tingkir akan menjadi seorang pemimpin. Jalan bagi pemuda sederhana ini untuk mewujudkannya, amatlah berliku. Namun berkat kegigihannya, akhirnya sampailah Jaka Tingkir menuju tahta, yang selanjutnya dikenal dengan nama Sultan Hadiwijaya, dan menjadi cikal bakal keturunan raja-raja Mataram. Perubahan hidup Jaka Tingkir bisa dibilang diawali dari perjalanannya menyusuri sungai Bengawan Solo, menuju Kerajaan Demak. Perjalanan ini untuk mewujudkan wangsit yang diterima Kyai Banyu Biru, sang guru, bahwa Jaka Tingkir kelak akan menjadi pemimpin. Diiringi gemulai Tari Gambyong, Jaka Tingkir yang didampingi Ki Ageng Penjawi serta Ki Ageng Pamanahan, saudara seperguruannya, siap menjalani Larung Ageng. Dari penggalan Tembang Sigra Milir, tersirat begitu sakralnya perjalanan Jaka Tingkir mengarungi sungai Bengawan Solo. Dengan hanya menggunakan rakitan bambu, Jaka Tingkir siap menaklukkan Demak. Perjalanan melintasi Bengawan Solo ini dinilai istimewa bagi masyarakat setempat, mengingat secara akal sehat, kala itu perjalanan tersebut sulit dilaksanakan. Bahkan konon, berbagai ancaman siap menggagalkan Jaka Tingkir dalam mewujudkan cita -citanya. Namun, berbekal kesaktian yang dimiliki, Jaka Tingkir berhasil mengatasi semua cobaan. Bahkan buaya-buaya yang awalnya mengganggu perjalanan Jaka Tingkir, justru berbalik membantu menjaga gethek sang pendekar dalam menaklukkan arus Bengawan Solo.
2.                Urutan prosesi “Larung Gethek Jaka Tarub”
Dalam acara ini, biasanya seorang “putra daerah” dijadikan sebagai tokoh Jaka Tingkir,lalu diiringi dengan perarakan gethek yang berisi Satu kompi pasukan kraton Surakarta dan kraton Mangkunegaran, yang terdiri dari Tamtama, Prawira, Jayeng Asro, dan pasukan pengawal raja, Sorogeni, siap mengawal perjalanan Jaka Tingkir. Perarakan gethek Jaka Tingkir dengan perahu bercorak Rajamala melaju di aliran sungai Bengawan Solo ini, diawali dari Pesanggrahan Langenharjo, Kabupaten Sukoharjo, Jawa Tengah. Arak-arakan ini nantinya akan melintasi bentaran sungai Bengawan Solo sepanjang 42 kilometer dan berakhir di makam orang tua sekaligus guru Jaka Tingkir, Kyai Butuh, di Sragen.
Di iring-iringan, terdapat tumpukan ketupat yang dibuat sebagai wujud syukur atas karunia Tuhan dan dibagikan saat acara larungan.  Dalam Larung Ageng ini, tiga titik menjadi tempat persinggahan tokoh “Jaka Tingkir”. Selain Pendopo Langenharjo, di tengah perjalanan, Jaka Tingkir berhenti di taman Ronggo Warsito atau Taman Gesang, Jurug Solo. Disini,tokoh Jaka Tingkir berganti titian, dari gethek, dilanjutkan dengan kuda dan gajah sebagai alat transportasi. Kebon Binatang Taman Jurug semakin marak, menyambut kedatangan arak-arakan tokoh “Jaka Tingkir”. Gemulai tarian Gambyong Pare Anom, di Taman Gesang, menambah hidup suasana Larung Ageng. Tujuan terakhir Kirab Larung Ageng Jaka Tingkir, terletak 17 kilometer dari Taman Jurug, yakni makam orang tua sekaligus guru Jaka Tingkir, Kyai Butuh, di Desa Butuh, Sragen. Keberadaan makam orang tua Jaka Tingkir di Desa Butuh, Sragen, menjadi kebanggaan tersendiri bagi masyarakat sekitar. Tidak heran, jika sepanjang pagi hingga petang, dengan sabar, mereka menunggu kedatangan arak-arakan Jaka Tingkir.


Cerita Cerkak 1

Nulis cerkak


Seno…
            Wis genep setaun rong sasi aku nganggur. Kamangka aku ya uwis nyoba nglamar kerja ning endi-endi, nanging tetep wae aku rung oleh gaweyan. Mbiyen jaman kuliyah aku kepingin banget lulus, nanging bareng wis lulus kok aku malah bingung golek gaweyan. Pancen sekolah dhuwur-dhuwur ora njamin bakal cepet kerja. Malah ana kanca-kancaku sing mung lulusan SMP lan SMA malah padha wis kerja mapan.
            Dina iki aku mangkat nglamar kerja meneh ning sawijining kantor ing kutha Semarang. Aku pancen bisa digolongke uwong sing sregep nglamar kerja, amarga aku pengin cepet-cepet kerja supaya ndang bisa mbantu-mbantu wong tuwaku.
“Buk, aku mangkat?” tembungku marang biyungku.
“Arep nglamar kerja meneh ta, Nduk? Nglamar ning endi meneh?”
“Nggih, Buk. Aku arep nglamar ning kantor asuransi.”
“Yawis ati-ati ya, Nduk.”
“Nyuwun pangestunipun nggih, Buk.”
“Ya, tak pangestoni, Nduk.”
Bar pamitan mbi Ibu, aku banjur langsung lunga nglamar kerja numpak motor. Kanthi sangu saka wong tuwaku, aku mangkat golek gaweyan.
            Kesel banget awakku dina iki. Mangkat awan, sore lagi tekan ngomah. Wawancaraku mau ya alhamdullilah wis cukup lancar miturutk, aku bisa njawab pitakon-pitakonan saka bos kanthi lancar. Usaha wuwis, saiki aku gari nunggu panggilan saka kantor kuwi mau.
            Esuk-esuk ibu lan bapak wis rame dewe. Ibu njerit-njerit sajak ana kabar sing marai atine bungah. Aku kaget krungu swarane ibu lan bapak mau, aku langsung metu saka kamar.
“Wonten napa ta, Buk, Pak?”
“Iki lho, Nduk. Iki lho”,sumaure ibu kanthi nduduhake layang sing dicekel.
“Inggih, niku surat napa ta, Buk?”,sauranku bingung.
“Iki, Nduk, kowe ketampa kerja. Iki surat saka kantore”,kandhane bapak bungah.
“Napa nggih, Pak?”
“Iki lho, wacanen dewe.”
Aku banjur maca layang mau. Tibakna aku ya ketampa kerja tenan. Wektu kuwi aku seneng banget rada ora percaya. Nembe pisan kuwi aku ngerti bapak lan ibuku nangis, lan nangise gara-gara seneng sisan. Wah, tambah seneng atiku.
            Esuke aku mangkat menyang kantore mau meneh kanggo nlgengkapi berkas-berkas lan ketemu karo bosku. Bosku wektu kuwi kandha yen aku tenan ditampa kerja, nanging aku kudu gelem dikirim dinas ning Kalimantan kanggo nyekel kantor cabang sing ana ning kana. Aku diwenehi wektu 3 dina kanggo mikir-mikir dhisik. Aku bingung, aku kudu seneng apa kudu sedhih. Aku seneng amarga aku langsung bisa dipercaya nyekel kantor cabang ning Kalimantan. Nanging nek aku ning Kalimantan, sapa sing bakal ngurusi wong tuwaku kamangka aku mung anak siji-sijine.
            Tekan ngomah aku crita karo wong tuwaku masalah amu. Aku crita kanthi nangis misek-misek. Aku kepingin kerja, nanging sepisan oleh gaweyan malah kaya ngene kedadeyane. Ibuku ya malah saya bingung, ibu ora tega ngeculake aku dewe ning Kalimantan kamangka aku iki anak siji-sijine wadon sisan. Ora kaya ibu, bapak bisa tegas. Bapak ngekon aku supaya mangkat menyang Kalimantan, amarga eman-eman yen gaweyan iki diculake dinggo wong liya. Nanging aku isih bingung wae, aku ora tega banget ninggal wong tuwaku ning kene.
            Rong dina iki aku mung ndekem ning njero kamar. aku ora gelem metu saka kamar, rasane arep mangan wae ya malese ora umum. Aku isih mikir-mikir arep ning Kalimantan apa ora.
Wektuku nggo mikir wis enthek. Iki wayahe aku bali ning kantor lan milih arep mangkat ning Kalimantan apa ora. Pungkasane, aku ora mangkat ning Kalimantan amarga dakpikir-pikir bapak ibuku wis tuwa, sapa sing bakal ngrawat wong tuwaku nek ora aku dewe. Yen aku ning Kalimantan, piye nek ana apa-apa karo wong tuwaku.
Aku lega wis nemtokaken pilianku. Ibu ra percaya aku bakal kaya ngene, kamangka pagaweyan iki pinginanku kawit mbiyen. Nanging wong tuwaku tetep ndukung apa wae sing dakpilih.
Seminggu bar kuwi aku oleh panggilan kerja saka sawijining bank ing Semarang. Aku ora nyangka banget babagan kuwi, amarga wis suwe banget aku nglebokne lamaran ning kana nanging ora dipanggil. Kok nembe saiki, kamangka wis stengah taunan. Wong tuwaku senenge saya raumum, amarga aku ketampa ning bank daerah Semarang sisan, dadi aku bisa kerja ora adoh-adoh saka wong tuwaku.
“Alhamdullilah ya, Nduk. Kowe oleh gaweyan sing luwih apik saka wingi.”
“Nggih, Pak, Bu. Niki nggih amargi pangestunipun panjenengan.”
            Rong sasi aku kerja ning bank kuwi. Jare bosku kerjaku saya apik wae. Banjur aku diunggahne pangkate marang bosku, sing pisanan dadi manajer saiki aku malah diunggahne dadi presiden manajer. Iki ora kepikiran blas.
            Dina iki aku ana jadwal rapat karo pejabat lan karyawan bank. Wektu kuwi ngepasi aku sing kudu mimpin rapat mau. Aku mimpin rapat kanthi lancar lan rapat ya beres. Bubar rapat liyane padha metu dhisik kanggo nedha. Nanging aku isih ning njero ruangan, aku isih nata-nata buku-buku sing tak nggo mau lan nglebok-nglebokne barang-barangku. Ora nyangka, pas aku lagi ewuh, aku diewangi salah siji karyawan. Barang-barangku diusungi menyang ruanganku meneh lan aku isih diewangi nata-nata. Aku rada ora kenal karo karyawan iki, kayane iki karyawan anyar. Tibakna tenan, karyawan iki mau lagi mlebu seminggu ning kantor, makane aku isih durung kenal.
            Ora mung dina kuwi wae, saben dina aku ya diewangi garap tugas-tugas kantorku. Dheweke jan apik tenan. Suwe-suwe aku ya uwis kenal akrab karo wonge. Tibakna jenenge kuwi Seno, dheweke kuwi pindahan saka kantor cabang Sala. Lan sing tak kageti maneh, dheweke iki isih enom, seumuranku nanging jabatane wis dhuwur, yaiku direktur. Aku rada pekewuh, masa direktur ngewangi aku junjung-junjung.
            Malem minggu iki aku mung ana ning omah. Kamangka gara-gara gaweyann kantor isih numpuk lan lagi ora nduwe pacar sisan, ya wis mendhing ning omah wae.
“Sar, digoleki kancamu kae,”kandhane ibu ngagetne aku.
“Sinten ta, Bu?”
“Ya kae ditemoni dhisik wae.”
Aku metu saka kamar lan nemoni tamu mau. Tibakna sing dolan ning omahku Seno, aku kaget ra umum. Wengi kuwi Seno ngejak aku dolan. Sena wonge apik lan sopan banget. Ora maido, suwe kenal karo aku ya ana rasa karo dheweke.
            Ning kantor, Seno ya saya apik karo aku. Malahan nek wis wancine mangan awan, Seno mesti ngejak aku mangan bareng. Ora mung kuwi, saben dina dheweke sms lan nelpon aku terus.
            Nanging, telung dina iki Seno ora ana kabar, dheweke ora mlebu kerja lan telpune ora aktif. Aku ya mara ning omahe barang, nanging ora ana uwong. Aku saya bingung. Jane Seno iki nengdi. Ora tau Seno kaya ngene karo aku. Nembe pisan iki dheweke kaya ngene.   
Aku pasrah ning kahanan iki. Aku wis bisa ngikhlasne Seno. Nanging ing sawijining dina, pas dina ambal warsaku, Seno ngerti-ngerti mara ning omahku. Seno mara ning omahku ora dhewekan, nanging dheweke ngejak wong tuwane kanggo nglamar aku. Aku kaget ora ketulungan, amarga wis pirang-pirang dina Seno ara ana kabar kok ngerti-ngerti teka nglamar aku.
Aku dijelasne karo Seno kabeh. Tibakna dheweke ora mlebu kantor amarga dheweke mulih menyang Sala kanggo methuk wong tuwane. Terus ngapa kok telpune Seno ora aktif, amrga pas tekan Sala, Seno dicopet uwong, tase ilang digawa copet, telpone barang ya melu ilang. Dheweke ora sempet ngabari aku amarga lagi ewuh ngurusi laporan kelangan ing kantor polisi.

Sakjujure aku mangkel gara-gara Seno ora ana kabar nganti pirang-pirang dina. Nanging yen pungkasane kaya ngene aku krasa seneng banget. Rencanane setengah taun meneh aku lan Seno bakal nikah.

Geguritan

Kridha Lumahing Asta

dening: Mentari Prastya

panas udan tan dirasa
makarya mecaki marga
minta kawelasaning kawula
srana kanggo nyukupi kaluwarga
      apes tenan urip iki
      sapa kang gelem nglakoni
      becik apa nista sing daklakoni

      mung bisa pasrah dening Gusti

Geguritan

Kumbakarna

dening: Mentari Prastya

gedhe dhuwur gagah perkasa
sanajan apaes raseksa
remen boga doyan nedra
gugur ing madyalaga netepi kasatriyane
                  saiki jamane wis edan
                  kumbakarna wis sirna
                  sing isih kari mbilung
                  kana ngacung kene ngacung
                  sing penting wadhuk mbedudung
                  yen mangan tanpa petung
                  yen mangan tanpa petung
                  titeni wae suk yen busung

                  isoh-isoh mati gantung

Sun Gegurit…

Sun Gegurit…

Edan
 dening: Mentari Prastya

Sing ora edan dadi edan
Sing edan soyo edan
Edan sing samsaya dadi
Edan kahanan edan bondho
Edan pangkat edan donya
Jan ...jan...edan tenan donya iki
Kabeh pada kedanan

Ora cilik ora gedhe
Ora enom ora tuwa
ora wong sing kere ora wong sing sugih
kabeh saya kedanan donya
edaaann
rusak, remuk, edan tenan donya iki
ora ana sing waras tenan saiki

ora edan ora urip jarene

Rabu, 09 Juli 2014

Filosofi warna bendera kematian di Jawa Tengah

      Filosofi warna bendera kematian di Jawa Tengah

     oleh Mentari Prastya N

      Masyarakat di Jawa Tengah telah lama mengenal tradisi dan mereka masih melestarikannya sampai saat ini. Salah satu tradisi yang masih dijalankan masyarakat di Jawa Tengah ialah upacara kematian. Setiap ada orang yang meninggal pasti di gang atau jalan menuju rumah duka ditandai dengan bendera. Bendera kematian di beberapa wilayah di Jawa Tengah tidak semua sama. Terdapat berbagai macam warna bendera kematian di Jawa Tengah, antara lain ialah merah, putih, kuning dan hitam.

       Makna warna bendera kematian di Jawa Tengah
a.       Warna Merah
Warna merah biasanya digunakan sebagai bendera kematian di Kota Surakarta, Kabupaten Sukoharjo, Klaten, Kabupaten Boyolali. Warna merah ini merupakan lambang keberanian. Menurut data yang peneliti peroleh, warna merah ini mengisyratkan kita untuk berani menghadapi kematian, karena kematian itu sudah pasti akan terjadi pada setiap makhuk. Selain itu, warna merah dipakai sebagai warna bendera kematian karena merupakan tradisi dari leluhur mereka.

b.      Warna Kuning
      Warna kuning pada bendera kematian identik terdapat pada bendera kematian di DKI Jakarta dan Jawa Barat. Namun, di Jawa Tengah sendiri juga banyak daerah yang menggunakan warna kuning sebagai bendera kematian, antara lain di Semarang, Batang, Pekalongan, Rembang, Kudus, Kendal, Brebes, Cilacap, Jepara, dan Pemalang. Menurut data yang peneliti peroleh, masyarakat menggunakan warna kuning sebagai warna bendera kematian karena sudah menjadi kebiasaan turun-temurunnya seperti itu. Yang memakai warna kuning konon berasal dari jaman penjajahan Belanda. Meneer-meneer itu ketakutan terhadap pribumi yang terkena wabah penyakit mematikan, yang akhirnya di Quarantine di sebuah kapal sampai meninggal. Sebagai penanda kapal “kematian” ini dipakailah warna bendera KUNING.

c.       Warna Putih
      Warna putih sebagai warna bendera kematian terdapat di Kebumen, Wonosobo, dan Purbalingga. Warna putih dikenal sebagai sebuah lambang kesucian. Masyarakat setempat menganggap bahwa orang yang meninggal ialah orang yang kembali suci dan bersih. Maka dari itulah masyarakat memberi lambang bendera putih jika ada orang yang meninggal.

d.      Warna Hitam
Di Jawa Tegah sendiri terdapat daerah yang menggunakan kain hitam sebagai bendera kematian yaitu di Kabupaten Semarang (sebagian) dan Pati (sebagian). Masyarakat setempat menganggap warna hitam sebagai lambang duka atau suasana berkabung. Sehingga mereka memakai warna hitam sebagai lambang berkabung atas meninggalnya seseorang di daerah mereka.